اقامه ی دعوا علیه بنگاه های چندملیتی: مسئولیت اجتماعی شرکت ها، چالش ها 

در دو دهه ی اخیر موجی از دعاوی خصوصی در مورد رفتار و فعالیت های بنگاه های چندملیتی مطرح گردیده است. بسیاری از این دعاوی در کشورهای مادر، مخصوصاً ایالات متحده، انگلستان، استرالیا، و در بعضی موارد هم در محل فعالیت شعبه های فرعی در کشورهای میزبان مطرح شده است. در این مقاله سعی شده با تکیه بر ویژگی های عملی و پژوهشی موضوع، تعدادی از بهترین دعاوی مطرح شده در سطح ملی، مورد ارزیابی و واکاوی قرار گرفته، چالش های مهم پیش روی اقامه ی دعوا علیه این بنگاه ها شناسایی و سپس راه کارهایی برای آن پیشنهاد گردد. ازجمله ی این چالش ها نظریه ی حجاب شرکت ها و خرق حجاب شرکت و اختلاف دیدگاه در مورد مبنای مسئولیت مدنی که نظریه هایی مثل کنترل و قصور، ترک فعل ثالث، مسئولیت مبتنی بر مراقبت را مطرح می­نمایند، می باشد. چالش دیگری که مورد بحث قرار گرفته، نظریه ی دادگاه نامناسب است. با تحلیل تعدادی آرای ملی و رویه ی قضایی، راه کارهایی برای این چالش ها ارائه نموده ایم. ازجمله ی این راه کارها این است که کشورهای در حال توسعه، معیارهای خود را در زمینه های حقوق کار و محیط زیست و حقوق بشر در ارتباط با بنگاه ها ارتقا داده و سیاستی واحد اتخاذ نمایند. راه کار دیگر توسعه ی مکانیسم های نظارتی جدی تر بر فعالیت های بنگاه های چندملیتی و دولت های  مبداء آن هاست که می تواند از طریق wto و سازمان های تخصصی un و سایر روش ها توسعه پیدا کند. همین طور در مورد مکانیسم های اجرایی در سطح ملی نیز تدوین قوانین ضد ارتشاء، قوانین شفاف سازی اجباری و اصلاح حقوق سنتی شرکت ها و رفع موانع قانونی صلاحیتی برای دادگاه های کشورهای در حال توسعه می تواند راه کارهای مناسبی باشد litigation against multinational enterprises: corporate social responsibility and its challenges over the last two decades, a wave of private litigation has been raised about the activities and treatment of multinational enterprises. much of this litigation has been initiated in their home countries, such as the us, uk and australia; some has occurred in host countries against their subsidiary branches. with an emphasis on the practical and theoretical features, the present article studies and analyses some of the most relevant cases at the national level, identifies the important challenges facing litigation against these enterprises, and proposes some guidelines. some of these challenges are the doctrine of the corporate veil, the piercing of the corporate veil, different perspectives about the theoretical basis of civil liability (such as control and negligence), third party omission, and the duty of care. another challenge considered in the present article is the doctrine of forum non-convenience. having analyzed some national judgments and judicial procedures, some solutions have been offered for these challenges. one solution is that developing countries should develop their own standards by reference to values underlying contemporary labour law, environmental law and human rights and should try to adopt common policies in this regard. another solution is to develop stricter supervisory mechanisms to monitor the activities of multinational enterprises. such supervision can be done through wto and un specialized organizations. at the national level, enacting anti-bribery laws and laws for compulsory transparency, reforming traditional corporate law and removal of jurisdiction barriers would also be vital.   keywords: multinational enterprises, transnational corporations, litigation, corporate scial responsibility, subsidiary branch, home corporation